ΑΘΗΝΑ, 17-19 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2005
Πολιτικό συνέδριο με θέμα: «Έθνος, Θρησκείες – Ορθοδοξία και τα νέα ευρωπαϊκά δεδομένα»
Ως εξαιρετικής πολιτικής σπουδαιότητας μπορεί να αξιολογηθεί το διεθνές Συνέδριο που συνδιοργάνωσε η ΔΙΑΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ με το ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ και την ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ στην Αθήνα από 17 μέχρι 19 Απριλίου 2005 στην Αθήνα με θέμα «ΕΘΝΟΣ, ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ – ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΝΕΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ». Η ποικιλία των θεμάτων, το πλήθος και το υψηλό επίπεδο των εισηγήσεων και οι ιδιαίτερες πολιτικές παρουσίες μαζί με την οργανωτική αρτιότητα, συνέβαλαν σε έναν πλούσιο προβληματισμό πάνω σε ένα τόσο επίκαιρο θέμα.
Οι σκοποί του συνεδρίου, όπως τους επεσήμανε η Γραμματεία της Δ.Σ.Ο. ήταν,
• Να επισημάνει και να αναζητήσει τον ρόλο και τη σημασία που έχουν το έθνος και οι θρησκείες στα νέα ευρωπαϊκά δεδομένα και στο πώς μπορεί να ξεπεράσει κανείς τους κινδύνους και τα προβλήματα που προκαλεί η ενοποίηση,
• -Να καταγράψει τον προβληματισμό που αναπτύσσεται στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης γύρω από το θέμα θρησκείες, χριστιανισμός, εθνική ταυτότητα, Ευρωπαϊκό Σύνταγμα για τον δημόσιο ρόλο των Ευρωπαϊκών θρησκειών,
• Να καταγράψει τον προβληματισμό που αναπτύσσεται στην Ανατολική Ευρώπη γύρω από το θέμα χριστιανισμός και Ορθοδοξία, άλλες θρησκείες, εθνική συνείδηση, σχέση Ορθοδοξία και έθνους, πολιτισμικές σχέσεις με την Δυτική και Κεντρική Ευρώπη
• Να αναζητήσει το πως η Ορθοδοξία μπορεί να συμβάλει σε μια κοινωνία ανθρώπων διαφορετικών εθνικών καταβολών και θρησκευτικών δοξασιών, το πως δηλαδή η Ορθοδοξία απαντά σ’ έναν αξιολογικό μηδενισμό με συγκεκριμένη πρόταση, αλλά και σ’ έναν εθνικισμό και θρησκευτικό φανατισμό με την ανεκτική της στάση, τον σεβασμό της ανθρώπινης ελευθερίας και επιλογής και κυρίως με το πρότυπο ζωής που υιοθετεί.
Αυτό άλλωστε, το τελευταίο, επεσήμανε και στην ομιλία του προς τους συνέδρους ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Κάρολος Παπούλιας ο οποίος κηρύσσοντας την έναρξή του είπε: «….Στην αυγή της νέας χιλιετηρίδας, ο κόσμος μας μοιάζει εξαιρετικά περίπλοκος. Ακόμη και τα πλέον παραδοσιακά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης ζωής ανατρέπονται ή αλλάζουν με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Η παιδική ηλικία, η εφηβεία, η μητρότητα, η πατρότητα, η οικογένεια, η εργασία, η καταξίωση, η συνταξιοδότηση, ακόμα και ο ίδιος ο θάνατος, αποκτούν νέο περιεχόμενο…. Στη σύγχρονη Ευρώπη, η Ορθόδοξη Εκκλησία καλείται να καταθέσει τη γενναιότητα του μηνύματος του Ευαγγελίου: δηλαδή, την ανεκτικότητα και τη στηλίτευση κάθε μορφής φανατισμού. Η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι σε θέση να εμπλουτίσει την Ευρωπαϊκή θεώρηση του κόσμου, με την εμπειρία της στο σεβασμό του άλλου…».
Ο Πρόεδρος της Γενικής Συνέλευσης της Δ.Σ.Ο. Ρώσος βουλευτής κ. Sergei Popov άλλωστε, προσφωνώντας τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας επεσήμανε ότι «…Η παρουσία σας σήμερα αποτελεί επιπλέον την καλύτερη αναγνώριση της ενδεκάχρονης πορείας της Δ.Σ.Ο. στα διεθνή κοινοβουλευτικά πράγματα, της συνεισφοράς της στην ανάδειξη του οικουμενικού πνεύματος της Ορθοδοξίας και της συμβολής της στην αλληλοκατανόηση, για την συνύπαρξη και συνεργασία των πολιτισμών και θρησκειών στο κόσμο και στην Ευρώπη…..» και συνέχισε με την διαπίστωση ότι «…Το συνέδριο αυτό έρχεται να συμβάλει στην ανάδειξη των θεμελιωδών αξιών της Ευρώπης και των θρησκευτικών και ανθρωπιστικών της πεποιθήσεων…».
Στον ίδιο προβληματισμό κινήθηκε και ο χαιρετισμός του Υφυπουργού Εξωτερικών της Ελληνικής Κυβέρνησης κ. Π. Σκανδαλάκη όπως και του Α΄ Αντιπροέδρου της Βουλής των Ελλήνων κ. Σ. Χατζηγάκη ο οποίος χαρακτηριστικά τόνισε πως «…Ο Ορθόδοξος Χριστιανός, καλείται σήμερα να διαδραματίσει βασικό ρόλο στις σύγχρονες προκλήσεις της Ενωμένης Ευρώπης. Γιατί με το πρότυπο ζωής που διαθέτει, προσεγγίζει άμεσα την Ευρωπαϊκή Ιδέα και αποδεικνύει ότι δεν αποτελεί μόνο ένα επί μέρους μέγεθος, αλλά την ίδια την καρδιά της που διαπνέεται από ένα πνεύμα ανανεωτικό και εκσυγχρονιστικό….»
Ενώ ο πρόεδρος της ρωσικής Δούμα κ. B.V. Gryzlov σε μήνυμά του εξέφρασε την ελπίδα ότι το συνέδριο θα συμβάλλει «…στην διατήρηση της διεθνούς και διαθρησκειακής ειρήνης και σύμπνοιας στην Ευρωπαϊκή ήπειρο, στον καρποφόρο διάλογο μεταξύ των πολιτισμών, στην μελλοντική ισχυροποίηση της πνευματικής και πολιτισμικής παρουσίας της Ορθόδοξης παράδοσης στην Ευρώπη…».
Στο ρόλο της Ευρώπης αναφέρθηκε ο αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ευρωβουλευτής κ. Α. Τρακατέλλης, και στον στόχο της ισχυρής Ένωσης «….που να έχει εξασφαλισμένη την υποστήριξη των πολιτών της – στόχος, που επιχειρείται και μέσω της συνταγματικής συνθήκης – η οποία προϋποθέτει γερά θεμέλια και, κυρίως, την ένταξή μας σε μια κοινότητα αξιών, για την επιδίωξη κοινών στόχων και σκοπών, με την ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής ταυτότητας και ταυτόχρονη διατήρηση της εθνικής ταυτότητας, με όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της….».
Η κα. Giulia Amaducci, εκπρόσωπος του Γενικού Διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Έρευνας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Δρ. Αχιλλέα Μητσού, χαιρετώντας το συνέδριο αναφέρθηκε εκτενώς στο κείμενο «Η πνευματική και πολιτισμική διάσταση της Ευρώπης» που συνέταξε ομάδα προβληματισμού με την πρωτοβουλία του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Romano Prodi.
Παράλληλα ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος σε μήνυμά του προς τους συνέδρους και τα μέλη της Δ.Σ.Ο. «…απάντων θεωρουμένων πολυτιμοτάτων συνεργών καί φιλτάτων τέκνων τής καθ’ ημάς Μητρός Αγίας τού Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας…» αφού τονίζει το γεγονός ότι η Ορθοδοξία αποτελεί την κατ εξοχή και μοναδική αποκάλυψη του Θεού επισημαίνει ότι «….τούτο δέν εμποδίζει νά μεταδίδωμεν τοίς “έξω” τής μάνδρας τού Χριστού όσα στοιχεία εκ τής πίστεως συμβάλλουν είς τήν βελτίωσιν τών πανανθρωπίνων σχέσεων καί τής ειρηνικής συνυπάρξεως τών διαφόρων πολιτιστικών καί θρησκευτικών παραδόσεων τών λαών τής γής…». Άλλωστε μιλώντας κατά την διάρκεια του συνεδρίου ο Μητροπολίτης Εφέσσου κ. Χρυσόστομος και αναφερόμενος στο θέμα της ΄΄εκκλησιαστικής οικονομίας΄΄ συμπληρώνει κατ΄ ένα τρόπο τα όσα αναφέρονται στην πατριαρχική επιστολή, περιγράφοντάς την ως την «… ιδιότυπη εκείνη εκκλησιαστική δυνατότητα που διαθέτει η Ορθοδοξία για να συνάπτει, να προωθεί και να διαβιώνει την αλληλοπροσέγγιση, την αλληλοανοχή και την συνύπαρξη με τους «άλλους», και τούτο σε όλες τις προς τα έξω σχέσεις της και αναφορές της….».
Στην ομιλία του ο Γραμματέας της Δ.Σ.Ο. Έλληνας βουλευτής κ. Στυλιανός-Άγγελος Παπαθεμελής προσπάθησε να συμπυκνώσει της απόψεις της οργάνωσης πάνω στα θέματα του συνεδρίου «…..Η Ευρώπη, στον μισό αιώνα που διαμορφώνεται και αναδιαμορφώνεται, είχε επιτεύγματα, αλλιώς θα είχε διαλυθεί. Αλλά άλλο οι παλινδρομικές κινήσεις και το βήμα σημειωτόν και άλλο μια ορμητική πορεία προς τα εμπρός. Αυτή όμως απαιτεί πνευματικές κινητήριες δυνάμεις. Ορθά αποφαίνεται η Έκθεση της Ομάδας Prodi ότι “η αρχική προσδοκία ότι η πολιτική ενότητα της ΕΕ θα ήταν επακόλουθο της ΕΟΚ απεδείχθη ουτοπία”…..Είναι ξεκάθαρο ότι η πολιτική ένωση προϋποθέτει πολιτική συνοχή. Και αυτή ελευθερία πολιτικής δράσης. Χρειάζονται νέες δυνάμεις δράσης. Πού θα αναζητηθούν αυτές; Στον κοινό ευρωπαϊκό πολιτισμό. Αυτός είναι η πηγή ενότητας και συνοχής…..Εδώ όμως πρέπει να τονίσουμε την αναγνωριζόμενη ανάγκη προσφυγής στη συμβολή της θρησκείας ως αναπόσπαστης συνιστώσας των διαφόρων πολιτισμών στην ανοικοδόμηση και κατ’ εξοχήν στη συνοχή, αλλά και τη συνέχεια της Ευρώπης…Θέλουμε Ευρώπη των εθνών, των λαών και των πολιτών. Αποκρούουμε την αφομοίωση και την εξομοίωση. Αυτά άλλωστε είναι «ιδανικά» της παγκοσμιοποίησης, η οποία αντιμάχεται την Ευρώπη. Η διάσωση των εθνικών ιδιοπροσωπιών….πρέπει να είναι και ενεργός πολιτική της Ευρωπαϊκής ηγεσίας γιατί αυτές οι ιδιοπροσωπίες είναι πηγές ενέργειας και κινητήρια δύναμη προς τα εμπρός για την ίδια την Ένωση….Το Ευρωπαϊκό γίγνεσθαι πρέπει να ελεγχθεί από τους Ευρωπαίους. Ο απογαλακτισμός τους μέσω ενός εξορθολογισμού των ευρωατλαντικών σχέσεων από την ασφυκτική κηδεμονία των ΗΠΑ είναι κατεπείγουσα και εκ των ων ουκ άνευ ενέργεια. Η επιβολή διεθνώς του αμερικανικού μοντέλου ισοπεδωτικής παγκοσμιοποίησης χρειάζεται αντιστάσεις που μόνον μια γρηγορούσα Ευρώπη που χρησιμοποιεί το πνευματικό της οπλοστάσιο μπορεί να διαθέσει…..Η Ορθοδοξία έχει μακρό ιστορικό συνύπαρξης με λαούς, θρησκείες και πολιτισμούς. Η υπαρξιακή διαφοροποίησή της από άλλα θρησκεύματα δεν την εμπόδισε και διάλογο να κάνει και μέσα από την διαλεκτική να προβάλει την γνησιότητα της διδασκαλίας της. …» Και κατέληξε τονίζοντας «…Η Ε.Ε πρέπει να αντλήσει από τις εκκλησιαστικές και εθνικές παραδόσεις των μελών της τα ισχυρά διαχρονικά στοιχεία που θα επιτρέψουν την αποτελεσματικότητα του εγχειρήματος της…»
Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδας κ. Χριστόδουλος, μιλώντας προς το συνέδριο κατά την Β΄ συνεδρία, αναφερόμενος μάλιστα στην επιλογή του θέματος του Συνεδρίου, διαπίστωσε ότι αυτό «…..φανερώνει τη ζωντάνια της Διακοινοβουλευτικής Συνέλευσης Ορθοδοξίας, αλ¬λά και την τόλμη της να θέτει προς συζήτησιν οδυνηρά προ¬βλήματα. Το θέμα του προκειμένου Συνεδρίου βρί¬σκε¬ται, πράγματι, στο επίκεντρο ζω¬ηρών προβληματισμών και πολ¬λών συζητή¬σεων, στις οποίες ο Ορθόδοξος κόσμος δεν φαί¬νεται, δυστυχώς, να πρωτοστατεί. Το αντίθετο, μά¬λιστα γι αυτό και κυριαρχεί η εντύπωση ότι η θρησκεία ανήκει στα κατάλοιπα του παρελ¬θόντος, ότι εί¬ναι ένα από τα μη ακέραια όντα τα προοριζό¬μενα για τον Καιάδα του «γενναίου και¬νούργιου κόσμου». Είθε το Συνέδριό σας αυτό να αποτε¬λέ¬σει την απαρχή ενός γόνιμου δι¬αλόγου, ενός προ¬βληματισμού στον οποίο η Εκκλησία των πιστών θα έχει τον κυρίαρχο λόγο…»
Ο Μακαριότατος Καθολικός Πατριάρχης Κιλικίας κ.κ. Αράμ προσπαθώντας να απαντήσει στο ερώτημα, ΄΄τι είδους εκκλησία θέλουμε σήμερα΄΄ τόνισε:
«…Η Ορθόδοξη εκκλησία θα πρέπει να αποκτήσει μια νέα προσέγγιση προς τις σχέσεις μεταξύ έθνους και εκκλησίας στην Ευρώπη…..Η εκκλησία και το έθνος ταυτίστηκαν τόσο πολύ στην ιστορία του δικού μου λαού ώστε οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ εκκλησίας και έθνους έγιναν εντελώς αδύνατες, ανύπαρκτες. Το ερώτημα για μας είναι το εξής: τι είδος εκκλησία θέλουμε να πετύχουμε σήμερα: εθνική ή εθνικιστική; Νομίζω ότι όλοι συνειδητοποιείτε πως υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ των δυο μοντέλων, των δυο αντιλήψεων για την εκκλησία. Και η δική μου απάντηση είναι ότι χρειάζονται και τα δύο και ταυτόχρονα κανένα από τα δυο…»
Σε παρέμβασή της κατά την Γ΄ συνεδρία, η Ελληνίδα Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων κ. Μ. Γιαννάκου επεσήμανε πως «…..η έννοια της ανεξιθρησκείας όπως εκφράζεται στην Οικουμενική Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου, στην σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης που έχει τύχει εφαρμογής από το Ευρωπαϊκό δικαστήριο ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά και στη νέα συνταγματική συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης δίνει όλο το περιθώριο η ανεκτικότητα να αποτελέσει τη βάση της λειτουργίας των θρησκειών, η οποία βέβαια δίνει και την ευκαιρία στους πολίτες να συμπεριφέρονται ανάλογα….»
Τέλος χαιρετίζοντας το συνέδριο, ο παρευρισκόμενος Γραμματέας της ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΙΣΛΑΜΙΚΗΣ ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗΣ πρέσβης κ. I. A.Auf δήλωσε ότι «…εμείς, εκτιμούμε το περιεχόμενο του προβληματισμού του Συνεδρίου σας, που συνοδεύει την πρόσκληση και στο οποίο επισημαίνεται με μεθοδικό και με λογικό τρόπο η υπέρτατη σημασία του διαλόγου και οι σκοποί του κατά την αναθεώρηση των δεδομένων στον Ευρωπαϊκό χώρο και τους επικείμενους κινδύνους στην νέα Ευρωπαϊκή πραγματικότητα…»
Μετά το πέρας του συνεδρίου, η Γραμματεία της Δ.Σ.Ο. επεξεργάσθηκε και συνόψισε με ευθύνη της τα συμπεράσματα και τις προτάσεις του συνεδρίου.